Na przestrzeni ostatnich czterdziestu lat kilka procesorów wyznaczyło kierunki rozwoju takich układów. Niektóre z nich przeszły bezpowrotnie do historii, podczas gdy inne są używane do dzisiaj. Jednak każdy z nich zapisał się złotymi zgłoskami w historii rozwoju technologii informatycznych.

1. Intel 4004 (1971)

Przełomowe, pierwsze zastosowanie: kalkulator biurkowy Busicom 141-PF Calculator (1971)

Nie można pominąć w naszych wspomnieniach procesora, który pojawił się w pierwszym komercyjnym systemie obliczeniowym powszechnego użytku, jaki został wprowadzony blisko 40 lat temu na rynek. A takim właśnie produktem był 4-bitowy intelowski procesor 4004, instalowany w dużych kalkulatorach typu desktop (urządzenie oznaczone symbolem Busicom 141-PF Calculator, produkowane przez japońską firmę Busicom Corporation).

Zobacz również:

• Tesla uruchomiła produkcję procesora Dojo drugiej generacji
• Nvidia: GPU są lepsze do lokalnych zadań AI niż NPU
• Trwa zacięta walka o prymat na rynku układów AI

Można powiedzieć, że to właśnie wtedy, na początku lat siedemdziesiątych, Intel (wówczas producent pamięci półprzewodnikowych) zainspirowany układem 4004 doszedł do wniosku, że mikroprocesory mają przyszłość.

2. Intel 8080 (1974)

Przełomowe, pierwsze zastosowanie: MITS Altair 8800 (1975)

Niektórzy są zdania, że 8080 był pierwszym prawdziwym procesorem, zdolnym obsługiwać komputery powszechnego użytku. Ten 8-bitowy układ rozpoczął rewolucję na rynku komputerów PC, po tym gdy wszedł w skład pakietu MITS Altair 8800, pozwalającego klientowi złożyć samodzielnie prosty komputer.

Sukces procesora 8080 spowodował, że konkurencja przystąpiła do działania i podjęła produkcję podobnych układów, takich jak Motorola 6800 czy Z80, co przyczyniło się do gwałtownego przyspieszenia na rynku mikroprocesorów. Co najważniejsze, układ 8080 położył podwaliny pod całą dynastię intelowskich procesorów, w tym układów 8085, 8086 czy 8088.

3. MOS Technology 6502 (1975)

Przełomowe, pierwsze zastosowanie: Apple II (1977)

Zaletą procesora 6502 było to, że oferując zadowalającą jak na tamte czasy wydajność, był bardzo tani: intelowski układ 8080 kosztował wtedy 149 USD, a za układ 6502 trzeba było zapłacić tylko 25 USD. Dlatego wielu zapalonych hobbystów komputerowych, w tym Steve Wozniak, dostrzegli od razu ten procesor i zaczęli projektować proste komputery, instalując w nich właśnie układ 6502.

Tak właśnie powstał Apple II (którego projektantem był Steve Wozniak) - komputer PC sprzedany w milionach sztuk, wyznaczający w następnych latach kierunki rozwoju komputerów osobistych. Procesor 6502 był na początku lat osiemdziesiątych instalowany w wielu domowych komputerach i konsolach gier (np. Atari.

4. Zilog Z80 (1976)

Przełomowe, pierwsze zastosowanie: Radio Shack TRS-80 Model I

Ośmiobitowy procesor Z80 rozpoczął swój żywot jako ulepszony klon popularnego intelowskiego układu 8080. Ponieważ Z80 pracował wydajniej i był tańszy, szybko zdetronizował procesor 8080.

Procesor Z80 - w połączeniu z systemem operacyjnym CP/M - stał się de facto pierwszym standardem, w oparciu o który wielu producentów zaczęło projektować systemy komputerowe. Podobnie jak system Windows i procesory x86 dzisiaj, tandem CP/M-Z80 znalazł zastosowanie pod koniec lat siedemdziesiątych i na początku osiemdziesiątych w setkach modeli komputerów biznesowych, z których największym wzięciem cieszył się chyba komputer Trash-80.

Tak jak wiele innych procesorów, tak i Z80 rozpoczął drugie życie wtedy, gdy zaczął być stosowany w wbudowanych modułach instalowanych w takich produktach, jak Nintendo Game Boy, Sega Master System oraz wyspecjalizowanych kalkulatorach produkowanych przez firmę Texas Instruments. Układ jest sprzedawany do dzisiaj, znajdując zastosowanie w wielu urządzeniach zawierających wbudowane kontrolery.